گزارش‌های پژوهشی
تهیه یک گزارش پژوهشی کار آسانی نیست
ویژگی تلویزیون این است که در آن مخاطب میتواند اخبار و گزارش‌ها را همراه با تماشای تصاویر دنبال کند. به این ترتیب همه شواهد و حقایق در یک گزارش خبری با تصاویر ثبت شده است. این در حالی است که بخش عمده‌ای از گزارش‌های پژوهشی بر اساس گفته‌های منابعی بدون نام ساخته شده است که مایل نیستند صدایشان ضبط شود یا تصویرشان نشان داده شود. گاهی این گزارش‌ها با استفاده از مدارکی به دست می‌آید که بخشی از آن لو رفته یا با صحنه‌سازی یا روش‌های نامتعارف به دست آمده است.
در چنین شرایطی ساختن یک گزارش تلویزیونی بر اساس این شواهد کار بسیار مشکلی است.
مت پراجر در حال تهیه گزارش درباره مرگ کودکی در هرینگی در شمال لندن بود که متوجه شد در نهادهای محلی که مسئول رسیدگی به کودکان هستند مشکلات ساختاری وجود دارد. او فهمید که در عرض چهار سال هفت کودک مرده بودند که پنج مورد از این مرگ‌ها در فاصله دوازده ماه آخر رخ داده بود.
قدم اول در ساخت چنین گزارشی تحقیق دقیق درباره همه جزئیات مربوط به موضوع گزارش است.
“باید با هر کسی که ممکن است دراین باره چیزی بداند حرف بزنید و از او در مورد ریزترین جزئیات موضوع بپرسید. این کار بسیار مشکلی است. وقت زیادی می‌گیرد و هزینه‌اش هم زیاد است. اما این تنها راه ساخت چنین گزارشی است. این تنها روش برای فهمیدن دیدگاه‌های مختلف درباره یک موضوع است.”
تعجبی نداشت که کسانی که به نوعی درگیر مرگ کودکان در دانکستر بودند نمی‌خواستند با مت در این باره صحبت کنند. مت درباره روش مصاحبه با شاهدانی که می‌خواستند محرمانه با او صحبت کنند اینطور توضیح می‌دهد: “بسیار مهم است که قبل از اینکه مصاحبه شروع شود دو طرف درباره شرایط انعکاس این مصاحبه به توافق رسیده باشند و اطمینان‌های لازم در این باره به مصاحبه‌شونده داده شود.”
ولی مصاحبه محرمانه چیست؟
“مصاحبه محرمانه یعنی شما از مصاحبه‌شونده در گزارش خود نامی نمی‌برید و هویت او را برای دیگران فاش نمی‌کنید. من با چند نفر برای این گزارش مصاحبه کردم که اصرار داشتند من جایی نگویم که با آن‌ها صحبت کرده‌ام چون ممکن بود به این ترتیب هویت آن‌ها فاش شود.”
دو نکته مهم دیگر: یادداشت زیاد بردارید و آدرس شخصی منابع خود نظیر ایمیل، شماره تلفن منزل و موبایلشان را همیشه همراه داشته باشید.
مت پراجر گزارش خود را برای برنامه نیوزنایت Newsnight می‌ساخت. این برنامه یکی از پربیننده ترین برنامه‌های خبری در بریتانیا است. تهیه‌کنندگان برنامه نیوزنایت به سرعت متوجه شدند که خیلی‌ها برای تصفیه حساب‌های شخصی می‌خواهند درباره این موضوع با برنامه همکاری کنند.
با امتناع شهردار از مصاحبه، شرایط به سمتی می‌رفت که گزارشی یک طرفه ساخته شود.
مت وضعیت را اینطور به یاد می آورد: “خیلی‌ها برای حمله به شهردار صف کشیده بودند. ولی ما روایت او را از این قضیه نداشتیم. در نتیجه مجبور بودیم با افراد دیگری در شورای شهر که نسبت به او نظری مثبت داشتند صحبت کنیم و سعی کنیم طرف دیگر داستان را هم بشنویم و مطمئن شویم بی‌طرفانه به گزارش نگاه می‌کنیم.”
نکته مهم دیگر این بود که با توجه به ماهیت جدی اتهام‌هایی که درگزارش مطرح می‌شد، از همان اوایل کار یک حقوقدان از طرف بی‌بی‌سی همراه تیم بود.
مت می‌گوید: “هدف شما درنهایت باید کشف حقیقت باشد.”
بعضی سردبیرها ممکن است زیاد مایل به ساخت چنین گزارش‌هایی نباشند. چون ساخت این گزارش‌ها وقت‌گیر و هزینه‌بر است و از ابتدا هم صد در صد معلوم نیست که در نهایت به نتیجه برسد. همه این‌ها همراه با این خطر که کسانی که در گزارش به آن‌ها اتهامی وارد شده ممکن است بخواهند از برنامه شکایت کنند، هر سردبیر محتاطی را از ساخت چنین گزارشی منصرف می‌کند.
در این شرایط توصیه مت این است: “مایوس نشوید. تا جایی که می‌توانید شواهد و جزئیات بیشتری جمع‌آوری کنید. این که فقط بگویید “بودار به نظر میاد” یا “مطمئن نیستم ولی یک خبرهایی هست” کافی نیست. شما در نهایت باید یک پرونده از مدارک و اسناد درست کنید. کار سختی است، پاداش آن کم است، دیر نتیجه می‌دهد و گزارش شما هم سریع پخش نمی‌شود اما وقتی پخش شود واقعاً لذت بخش و راضی کننده است.”